邵语文法为基于邵语言之文法。文法的分类上台湾南岛语并不同于一般的分析语或其它综合语里的动词、名词、形容词、介词和副词等之基本词类分类。比如台湾南岛语里普遍没有副词,而副词的概念一般以动词方式呈现、可称之为“副动词”,类之于俄语里的副动词。文内的分类是将台湾南岛语之分类法、和分析语等之分类法加以综合而成提供对照参考。[1][2][3][4][5][6]

连字号 编辑

邵语为音节化的语言,字词书写只需连写。而目前使用连字号在音节之间标示,作为链接语缀、焦点系统、时貌态系统等之时分析用。比如说/ra-rima/(5)为一人称用法数词,有两字词音节之结合,所以中间用连字号(-)连结作为分析标示。

词缀 编辑

词缀分为前缀中缀后缀、环缀(前后缀),以及准词缀等。前缀数量最多,中缀数量最少。加上不同的词缀除使词义转变外,也会使词性产生变化、比如从名词变为动词等。词缀的特性使邵语的词语数量可以做延伸性的扩张,也使词语做有规律的词义及词性展延。参照白乐思的"邵语词典"(Blust 2003:92-188)所整理发表的有如下词缀变化之词构。在词语的使用上,也稍加调整为目前的拼字法。[1][7]

前缀
  • a- : /a-v/ generally causative sense, or future
  • an- : uncertain function
  • i- : prefix or clitic particle marking location
  • in- : past, perfective or completive aspect
  • ish- : found most with intransitive verbs (uncommon prefix)
  • ka- : 'to make an X', 'two times' (with reduplication)
  • kal- : 'X told'
  • kalh- : 'to pile, spread'
  • kash- : 'intensity, repetition'
  • kashi- : meaning uncertain
  • kashun- : derives verbs referring to positions of the human body, or sometimes objects such as boats
  • kat- : 'gradually become X'
  • ki- : 'stand, stay'; other possible meanings as well
  • kilh- : 'search for, seek'
  • kin- : 'to pick or gather X'
  • ku- : 'to perform an action with X' (when used with tools or weapons); less specific in other contexts
  • kun- : 'sudden or abrupt action', 'to eat the X meal', 'to do X times'; meaning unclear sometimes
  • la- : usually found in expressions of quantity of degree
  • lhin- : causative sense
  • lhun- : swelling-related meanings, etc.
  • m- : marks the genitive in 'you (2s)' and 'we (incl.)'
  • ma- : marks stative verbs, occasionally nouns derived from stative verbs
  • ma- : active verb prefix
  • ma- : prefix marking the future in actor focus verbs
  • ma- : 'tens' (used with numbers)
  • mak- : intransitive verbs
  • maka- : 'to resemble X' (people), 'produce X' (plant or animal parts), 'from/in/to X' (deictic/directional expressions)
  • makin- : intransitive verbs; 'Xth from the bottom' (with numerals)
  • makit- : 'happen gradually', 'perform X gradually'
  • maku- : directional sense, and is followed by /na/- (though it does not follow not in non-locative expressions)
  • malhi- : 'give birth to an X'
  • man- : generally used with dynamic, intransitive verbs
  • mana- : generally found with directional verbs
  • mapa- : 'reciprocal', 'collective action'
  • mash- : 'to speak X' (language), 'walk with an X' (positions or conditions of the leg)
  • masha- : relates to body positions, or may have a directional meaning
  • mashi- : comparatives (with stative bases of measurement); often synonymous with /ma/- (stative verb marker)
  • mat- : derives intransitive or stative verbs
  • mati- : locative expressions
  • matin- + full reduplication : 'X-ish' or 'spotted with X' (colors)
  • mi- : derives intransitive verbs, often with some form of base reduplication
  • mi- + Ca reduplication : 'do with a group of X'
  • mya- : used to derive various verbs
  • min- : derives inchoative verbs (Bunun loan?); 'become an X' or 'become like an X' (with kinship terms)
  • mu- : most frequently derives verbs of motion; 'go into X; enter X' (with concrete nouns that refer to structures or places capable of being entered); 'search for X' (with names of useful plants); 'do X times' (numeral bases and expressions of quantity)[8]
  • mun- : intransitive verbs
  • na- : most commonly with verbs indicating change of location; 'it's up to X'
  • pa-/p-X : causative of dynamic verbs (verbs with -/um/-); 'make X do Y' or 'let X do Y'; active transitive (or intransitive) verb with no causative argument/sense
  • pak- : 'exude X' (body fluids, other natural fluids/substances); intransitive verb prefix
  • pan- : 'perform X in a downward direction'
  • pashi- : generally causative sense (often with Ca-reduplication); 'let X do it' or 'let X have it' (with the accusative forms of personal pronouns)
  • pat- : generally causative sense
  • pi- : causative verbs of location (can be paired with /i/- 'at, in, on'); may also form non-locative verbs
  • pya- : forms causative verbs (usually have stative counterparts with /ma/-; note that /pa/- and -/um/- are also counterparts.); simulative verb
  • pik- : generally causative sense
  • pin- : generally forms causative verbs or deverbal nouns
  • pish- : 'play X' (musical instruments); inchoative sense (sometimes with an implied element of suddenness); causative sense
  • pu- : causative or transitive counterpart of the movement prefix /mu/-, which is intransitive; 'use an X' or 'put in an X' (with names of some tools); 'send out an X' (with names of plant parts)
  • pu- ... -an : to wear X' (body ornaments)
  • pun- : 'to catch X' (animals used for food)
  • qata- : bodily movement, observation, and the like
  • sha- : directional sense ('facing', etc.)
  • shan-na-Ca- ... : 'it's up to X' (often with pronouns)
  • shau- : 'go to X' or 'arrive at X' (with bases that have an inherently locative sense or temporal sense)
  • shi- : appears to mark past tense (as opposed to the perfective aspect marker -/in/-)
  • shi- : sometimes appears with commands
  • shi-X-X : 'X-ish, somewhat X'
  • shu- : 'bring X' or 'take X' (with pronominal and deictic bases)
  • tana- : generally directional sense (from Bunun /tana/- 'prefix of direction')
  • tau- : 'to carry X' (with concrete nouns); 'to turn to X' (with bases having a directional meaning)
  • tish- : forms both transitive and intransitive verbs; often refers to results of non-deliberate actions
  • tu-Ca- ... : 'the odor of X'
  • ya- : only comes after /mapa/- 'reciprocal or collective action'
中缀
  • -a- : only found in /kan/ 'eat'
  • -in- : perfective or completive aspect, or past[9]
  • -um- : actor focus infix.[8][10]
后缀
  • -ak : '1st person singular (I)'
  • -an : Verbal uses can be indicative, imperative, or adversative.
  • -i : imperative
  • -ik : patient focus (1st person singular)
  • -in : patient focus
  • -n : derives accusative pronouns from nominative bases
  • -un : equivalent of -/in/ 'patient focus' (borrowed from Bunun)
  • -wak : 1st person singular actor (apparently distinct from -/ak/)
  • -wan : 'X's turn (to do something)'
  • -zan : 'X paces' (used with numerals)
环缀
  • ak- ... -in : 'morning, noon, evening meals'
  • ka- ... -an : meaning unclear
  • kashi- ... -an : 'pull by the X'
  • ki- ... -an : 'be affected with pain in the X'
  • kit- ... -in : 'infested with X'
  • pash- ... -an : 'place in which X is kept'
  • pan- ... -an : used with terms for lineal consanguines to derive the corresponding collateral terms of the same generation (e.g., 'father' > 'uncle', 'grandparent' > 'grandparental sibling')
  • pashi- ... -an : 'put X on' or 'wear X'
  • shi-X-iz: 'X times'
  • un- ... -an : 'undesirable bodily conditions or afflictions'; 'figurative extension of a physical affliction'
准词缀
  • kan 'step, walk'
  • lhqa 'live, living'
  • pasaháy 'to use'
  • qalha 'much, many'
  • sa (usually almost impossible to translate in most environments)

注:/v/表示动词.

字词结构 编辑

邵语构词以构词方式及基本构词来分析,并以其规律化或非规律化来比较其演进特征。[11][12]

构词方式 编辑

邵语构词方式大抵有四种,(1).加缀法、(2).复合词法、(3).叠词法、(4).外来语。以如此四种之构词形成邵语在语词方面的基础,进而扩展其词语演化进程。

加缀法 编辑

前缀中缀后缀,及环缀(前后缀)构成新的词语。tana-saya(向山上去/uphill)、tana-raus(向山下去/downhill)等。

复合词法 编辑

复合词法基础以连系词/a/为构成要件,(N1+/a/+N2)。或直接二词或以上构成,(N1+N2+Nx…)。kmangkza barimbin(脚踏车/kmangkza a barimbin)。

叠词法 编辑

关于叠词法有二种、或则可说有三种叠词模式:“CV(Ca)叠词(CV(Ca) reduplication)”、“全叠词(full reduplication)”,以及“右向叠词(partial reduplication)”(有时视之为全叠词的一种形式)。[13]

CV(Ca)叠词 编辑

shpa-shpat(4)。

全叠词 编辑

nung-nung(髋骨)。

右向叠词 编辑

lhalhawshin(秋千)。

外来语 编辑

外来语方式。最早引进卡群布农语,后为闽南语及其他原住民语,近年来引进中文及外国语。分直接引用和音变整合两种方式。

直接引用 编辑

比如电视/tiansi/、电脑/tiannau/等直接援引闽南语发音,源自中文

音变整合 编辑

比如电邮/imil/为外来语,源自英语/email/之音译音变整合。[14]

基本构词 编辑

以下列出邵语基本构词与中文之对比。[12][14]

1). (基)数词:

基数词的增大延伸采十进位的计数法<makthin + 数词>,makthin tata(11,10+1)、makthin tusha(12,10+2)…makthin tanathu(19,10+(10-1))等,而30为/maturuz/、40为/mashpatiz/。[15][16] /taha/后接量词或合词时会音变为/tata/,tata qbit(一群)。/tata/亦表为第一之意、Tata mzai yahiaw mara'in azazak.(第一、是小孩们都快长大)。或接“连系词组”时于前置或后置均用数词结合量词的“非人称用法”为/la+数词/(单复数均可)、[16][17] Itia nak a ruthun latata.(我有一只猴子)、Laturu thithu a inangqtu.(她的愿望有三个)。[18][19] 或“人称用法”为/ta(ra)+数词/或/CV(Ca)-叠词/,ta-tusha(2)、ta-toro(3)、shpa-shpat(4)、ra-rima(5)等。[16] 另一数词结合量词用法为(ma+/数词/+/-CV-infix/),Kalhan itia makashpashpat kuskus.(螃蟹有八只脚)。如为:(ma+/数词/+/-CV-infix/+uan)则表为/大约(数字)左右/,Sa makashpashpatuan a wali thuyni.(现在大约八点左右)。<amin + 数词>表(…要(用)+/数词/+个…),Ya munruza aminrima a wali paynan.(坐船大约要5个钟头)。

基数 123456(2x3)78(2x4)9(10-1)1020501001,00010,000
中文 二十五十(一)百一千(一)万
邵语 tahatushaturushpatrimakaturupitukashpattanathumakthinmapushazmarimaz(tata)shaba(t.)mitilaw(t.)ban

2). 普通单词

基本上名词本身词性没有、亦无法改变单复数之别,须依数词量词来决定单复数之变化。而有的单一词义为“连系词组”构成的组合字,<maqarman a qali>(恶灵)、<maqftan a qali>(善灵)。

中文 邵族/人酋长父/圣父星星日月潭山猪芋头乳房(奶)汉人电话电邮死亡/
邵语 'Ita Thawdadu'ama'inayaku'kilhpulrimahudunzintunwazishlharitu'tu'shputlingwa'imilmathayqali

格位标记 编辑

如同其他的台湾菲律宾南岛语一样,存在著“格位标记”(case marker)的架构。邵语不因一般名词或专有名词之不同,而造成格位之不同。大抵上邵语格位标记比起其他台湾南岛语言是比较简易的。观察来看,邵语长期强烈受到闽南语文法的影响、格位标记的文法渐有萎缩模糊之倾向,亦可以语序交替格位标记来使用。邵语格位标记列表如下:[1][20][21]

连系词 编辑

“连系词”(ligature/linking particle)的架构,比如噶玛兰语之连系词/ay/与/a/、及巴宰语连系词/a/等词语之功用。主要为连系主与从、或拥有者及被拥有者之间的关系。基本上连系两个词语、三个词语亦可用连系词来结合,均谓之“连系词组”。如词语之间为习惯构成用法就不用连系词、比如:用 ribush filhaq(树叶),而不用 ribush a filhaq(树的叶子)[22] /a/有时亦可作为"直到为"/until/之意。除一般名词外,在人称代词单复数属格后才可接连系词/a/。连系词的用法如有“所有格”之特性,进一步可形成类如词缀一般的词语词义延展功能。邵语连系词列表如下:[1][21][22]

关系词 编辑

“关系词”(relative)使用到/s/、/day/、/na/等语词,来建立不同语词及语句间之连通作用。而不似连系词般有"所有格"之作用。furaz s izui.意为(那月亮)、而不是(那一个/的/月亮)。Intua s mihu a ruthun?(你的猴子在哪里?),由/s/来沟通/mihu a ruthun/及/intua/之关系。疑问代词/numa/、疑问词/intua/,以及/haya/等语词后亦可接关系词/s/。Numa s izay?(那/这/是什么?),在疑问词句中建立指示代词/izay/及疑问词/numa/之关系。[21] 否定式疑问句、因果关系等句型可用/day/,Apyakuzan day paynan?(要如何才可能),Maqa day makalingkiniza sa but.(因为身体的病好了)。[20]

焦点系统 编辑

焦点系统(focus/austronesian alignment)可二分为“主事”(agent)、“非主事”(non-agent)两类。而非主事焦点目前只有“受事”(patient)焦点(focus)一类。[1][7] 表内的符号/ɸ/表示该句型之动词没有用到焦点系统标记。[21]

时貌态系统 编辑

时体态系统(TAM/tense, aspect & mood/TMA)可二分为“已然语气”(realis/现实式/实现状/实然/现在、完成、习惯及进行与过去式)、及“非已然语气”(irrealis/非现实式/非实现状/非实然/未来式)之两种语气形态,[23][24] 时态的表示上,如:完成式、未来式,及过去式等。并配合格位标记、及焦点系统标记如/m/,/ma-/,/-um-/,/-an/,/-in-/等来表示。比如完成式以/-iza/来表示(/-iza/亦可用为强调词),而重复性或短暂貌与请托性则以/-wan/表之、经常性动作以/Ca+stem/(重叠辅音+/a/)表之。在单词起头的辅音后接中缀/-in-/表示过去式。未来式以前缀/a-/来表示。祈使句用后缀/-í/等来表示。而/ɸ/表无时貌态标记。过去式亦可用表过去之时间副词来配合表达。[1][21] /S/表词干,/Rc/重复词干第1个辅音。表内的符号/ɸ/表示该句型之动词没有用到时态貌系统标记。总的而言、时貌态系统结合“时式系统”(tense)、“动貌系统”(aspect)、以及“语态系统”(mood/modality)等来讨论。[1]

名词 编辑

分为普通名词、及专有名词等。

普通名词 编辑

分为"单词"普通名词、及"合词/连系词组"普通名词正词法。一般普通名词小写。

  1. 一般"单词"用小写、独立写出,tatortor(长杵)、qahil(纸)、maruqruq(地堑)、pinuqrum(棉被)等之名词。
  2. 一般"合词"用小写、整组写出,mapushaz yanan larima(25)等之名词。

专有名词 编辑

一般专有名词除人名、地名、专有名称外,一律小写。比如星期、月份、春夏秋冬等用小写即可(如同法语俄语)。月份或礼拜几可用连系词/a/来延伸词语。当专有名词转为泛称或易区别时可用小写、mulalu(祭典)、pathalar(最高祖灵)、apa(氏族祖灵)等,各式岁时祭典用小写。

  1. 星期、月份、春夏秋冬等用小写,单词或多词整组写出,maqulhaqulha wa qahil makintata(星期一)、mahnar a qali(夏天)等之名词。
  2. 人名、地名、专有名词等用大写,单词或多词整组写出,Kilash Shkatafatu(石阿松)、Qariawan(埔里)、Ita Thaw(伊达邵)等之名词。[25]
  3. 邵族七大氏族:Shinawanan(袁)、Shkatafatu'(石)、Shkapamumu'(毛)、Shkahihian(陈)、Shtamarutaw(高)、Shapit(白(笔))、Shtanakjunan(丹(朱))。[25][26]
  4. 邵族岁时祭典:mulalu pisazay(播种祭)、mulalu patpari(播种后祭/移植祭)、maqes nila pazay(除草祭)、mulalu s putawn pazay(收割祭)、mulalu matansun pintuza(狩猎祭/拜鳗祭)、mulalu malhaqitan (lusian)(丰年祭)、pithaning sapa(收藏尝新祭)、paroparo(凿齿师)、titisan(除秽仪式)、tunkarete lus'an(换年祭)、pariqaz(主祭/炉主)。[27]

代词 编辑

代词(pronoun)有人称代词,指示代词等。且人称代词也兼具有格位标记之功能。[19][21]

人称代词 编辑

表列人称代词(personal pronoun)分“主事一致附著”(actor agreement)、“一般附著”(bound),及“一般格式”(free/非未来式)。表内无"复数主事一致附著"及"复数一般附著"。[21] 而“主事一致附著”及“一般附著”前用连字号(-)注记。总的来看,人称代词的复数形式变化较少。台湾南岛语除邹语巴宰语(pazih/alishay a lalawa)等之外,绝大多数无第3人称(单复数)主格一般附著。[28] 邵语人称代词不分性别。邵语人称代词第1人称单复数表达法类同于巴宰语第1人称单复数表达法,而巴宰语存有位置格、邵语却存有斜格与格[1][7][20][21][29][30] 人称代词表内之代词加有星号(*)表示较少出现。表中斜格指的是“直接宾语”,而与格指的是“间接宾语”。[21][31] 单数一般格式属格/nak(naak)/念为/na:k/、拉长/a/音。而邵语的人称代词无未来式,其未来式是以动词之未来式前缀形式/a-/来表示。总结观察,邵语代词用法的演变因强化语序之应用、故朝向类如闽南语代词单纯化之演进趋向。

<邵语人称代词>
单复数 单数 复数
词式 主事一致附著 一般附著 一般格式(非未来式) 一般格式(非未来式)
词格 及物动词 通格/主格 作格 属格 中性格 属格 斜格 与格 中性格 属格 斜格 与格
第1人称 -ak/-ik/-k -wak -ku* yaku nak[32]
naak*
yakin
yaku*
nakin
yakin
包含式 ita mita itan mitan
排除式 yamin nam
naam*
yamin yamin
第2人称 -nu -uhu/-u* ihu mihu[33] ihun
uhun*/ihu*
mihun maniun maniun maniun maniun
第3人称 na- thithu thithu[34] thithu thithun thaythuy thaythuy thaythuy thaythun

附著格式 编辑

附著格式(bound)一般分:“主事一致附著”、及“一般附著”两大类。主事一致附著即“及物动词”词格。一般附著又分:(1).通格/主格、(2).作格、(3).属格等三项。[1][12][20][21][35] 使用为附著格式作通格语言(A-SO,主事者/agent/独立)观点时,前一字的语尾为/n/时再接其后的/-uhu/、因连音念为/nuhu/、Numa sa kadadu'un-uhu a akanin kman?(你喜欢吃/的食物/什么?);[22] Haya wa anyamin apinuman-uhu?(你知道这是做什么用途的?)[35] 基本上附著格式为台湾南岛语的基础文法架构、也是南岛语系文法上的一大特色。而在邵语里附著格式用法演化为可以用语序来替代,即是邵语融合进汉藏语系文法之语序成为台湾南岛语的基本文法的一部分。

主事一致附著 编辑

主事一致附著即“及物动词”词格、有第1人称及第2人称。比较上第1人称经常用。使用上“主事一致附著”和“一般附著”之“通格/主格附著”可视为相对应的附著用法。

第1人称,Amangqtu-ak antu lashdu sa tuali.(我想看看…)、Ushnaw-ik!(我喜欢她)、A-pyakusha-k?(我将做什么?)、Aliwa-k tuali!(我的钱不够!)
第2人称,Antu zain-nu.[Antu zainu](你没有告诉/她/)、Pintata-wan-nu qati.(你煮一煮竹笋)。
一般附著 编辑

一般附著又分:(1).通格/主格、(2).作格、(3).属格等三项。比较上“通格/主格”经常用。

通格/主格附著 编辑

通格/主格附著有第1人称及第2人称。使用上“一般附著”之“通格/主格附著”和“主事一致附著”可视为相对应的附著用法。

第1人称,A-mu-tusi-wak Qariawan.(我将要去埔里)。
第2人称,Palhinuna-wan-uhu!(请你说说看!)。
作格附著 编辑

作格附著有第1人称及第2人称。

第1人称,Azazak inapa-ku.(我带过这个小孩)。
第2人称,Uqthawan-uhu malhinuna inutalan.(请你再说一次)。
属格附著 编辑

属格附著为前缀形式(na-)只有第3人称,除此之外/na/另有三种用法(1).格位标记(置于普通名词前表示主格)、(2).限定词、(3).关系词。而噶玛兰语属格附著后缀形式(-na)。

第3人称,Haya ruza muqazus, maqa hmurqut na-qinuthquth.(这艘船飘走,因为它从它的船坞松脱掉)。

反身代词 编辑

反身代词(reflexive pronoun英语Reflexive pronoun)即附著在先行词上的一种前指(anaphora英语Anaphora (linguistics))关系,先行词可以是名词、代名词、形容词,及副词等词类。mamuri ihu(你自己/yourself)、aq-anak-in(单复数自己/by oneself, by ourselves)、pak-azu-an(第3人称自己/by itself)。Yaku malhuiza tufuish aqanakin kman.(我种了甘蔗给咱们自己吃)、Azazak mawrawan kman pakazuan pakan.(/假如/小孩子不能自己吃,那就要喂它。/wan/强调持续或暂时之状态)[7]

指示代词 编辑

指示代词(demonstrative pronoun)归属于限定词,有远中近之分。 指代使用上、“这”(inay)与“那”(izay),“指近”(haya)与“指远”(huya)等均是相对使用之概念。[1][21]

疑问代词 编辑

疑问代词(interrogative pronoun)有表人及表物之别。[1][21]

其他人称代词 编辑

其他形式人称代词、以第1及第2人称为例,包括:

  • minmihu - 为你(for you)
  • panmihu - 至于你(as for you)
  • panihun - 因为你(because of you)
  • shanaihun - 由你(up to you)
  • shaunatazihun - 去你的地方(go to your place)
  • shmunaihun - 给你带来(bring to you)
  • nakin - 对我来说(for me)
  • panyakin - 至于我(as for me)
  • pashiyakin - 离开我(leave me)
  • shanayayakin - 由我(up to me)
  • shmunayakin - 给我带来(bring me)

谓语 编辑

谓语分为动词类与非动词类。而动词类可分为普通动词、动词短语、动词片语、完成式动词组、进行式动词组,及典型的连系性动词等之变化型态等。词性有及物动词与不及物动词之别。非动词类由其它词类可构成表语形态。

动词类 编辑

一般动词中可用限定词(注:不是不定式质词)/tu/及/ya/或/na/配合动词及动貌词(TMA)等使用。已然语气即过去式或现在式等可用:/tu/+动词,非已然语气即未来式或祈使式等可用:/ya/+动词。亦可不用这些限定词,而单用动词采焦点系统用法,及配合格位标记语序等来运用。

非动词类 编辑

可由语序,或副词形容词等词类转成表语的使用。

副词 编辑

副词或用以修饰名词以外词语和整个句子的词。

  • 单一副词,独写。pambalabalay(刚好)、maifazfaz(刚好一半)等。
  • 合成副词,由多字词所组成之副词:myazithu-iza myalunlunduz(如此一直地)等。

形容词 编辑

形容词是一类用以修饰名词的词类,用以彰显被修饰的名词的特征。而形容词本身可以被副词所修饰,形容词除具有比较级和最高级外,还有多级的强化性的比较特色。

  • 单一形容词,只由单一字词。maputhun(荒芜的)、myataza'bak(疯癫的)、mingqurqur(朽烂的)等。
  • 合成形容词,由多字词所组成之形容词。mathuaw ma'dislum(很绿/很蓝的)等。

疑问词 编辑

非代词性之疑问词(interrogatives),是以询问:“人、事、时、地、物”是何情状。有独立表语及非独立表语之别。[1][21] 疑问代词/numa/可延伸出疑问词/如何/及/那一个/等之意的用法,/numa/亦用为"也"(also)之意。而/lapiza/在人或物之量称上均可用。其他如/amin-daq/表"要多久"之意。

假设词 编辑

/ya/作为假设语气(subjunctive/假如),Ya tuqulu-wan sa kaytatumtun, ani yaku a-tumpur.(假如把我用木桶盖起来,我就不会长出苗来)。Tuqatuqash mzai bakbaki ya tanlhuan ya malhinuna, amaqusaz; qabus a rumfaz ya munfaw marfaz, apunwahi sa qali.(老人家说如果青蛙晚上鸣叫将会下雨;如果老鹰高飞天气就会晴朗./ya tanlhuan/(在晚上/时间副词)的ya作时间副词的格位标记用)。[12][36]

祈使词 编辑

祈使词(imperative)用后缀/-í/来表示,而较柔性的祈使句、或要求句式则加上后缀/-uan/大致可翻译为(请…)。/ya/作为祈使语气(假如/(可以)…吗?),Shduu yaku ya…?(我可以…吗?)

时间副词 编辑

时间副词(temporal adverb)及“准时间副词”表示行为发生的时间和说话时之时距关系。一般分为过去式现在式将来式,通常也有与表示动作进行或终止的进行式和完成式等的动貌词一起相连用的情况。一般以独立格位标记/tu/带头表“过去”,而以独立格位标记/ya/带头表“未来”。[36] 时间副词在语句里可形成“连续词组”,tu kahiwan a lalawa(故事);thuyni a qali.(今天)。其它相关时间副词 minakashashanu(从早上)、shawnamahumhum(到晚上)、isisuawan/isisuaiza(那时)、thathuyni(刚才/刚刚)、tu suma(有时)、lhmazawan(开始)、mingqarayza(最后/很久之后)、italhawan!(等一下),[12] Thathuyni yaku tu shawnanay.(我刚刚才到)。

助词 编辑

助词(particle)一般附加在语句子前、中、后,表示句型结构上之各种语气关系。[37] 邵语/qa/为疑问助词、独立附于句尾,音义及用法类如日语疑问助词/か/(ka)。Myakuza ihu qa?(你怎么了?/What's the matter with you?)。

肯定词 编辑

肯定词为肯定式(Grammatical polarity, affirmative)之词构。肯定词不变时态,且常/独立于句头、或在句中使用。ua(是的/<Ua,…>)、daduiza(真的)等。[12][20][21]

否定词 编辑

否定词(negative)为否定式(Negation (linguistics), Negation)之词构。[1] 否定词不变时态,且常置放在句头、或则在句中使用。[12][20][21] 当否定词用于疑问句时可当作"有没有"之意、Uka sa lhalhutha?(有没有稀饭?)[20]

感叹词 编辑

感叹词(interjection)为用以表达感叹、惊呀、疑问、恐惧、喜怒爱恶等之词语,归为语助词类。anani(可惜、好可惜)、ihi anani(真可惜)等。[20]

限定词 编辑

限定词(determiner英语Determiner (linguistics))有/tu/、/ya/、/na/等语词。如/tu/及/ya/配合动词及时貌态(TMA)语词等使用。已然语气即过去式或现在式等可用:<tu+动词>,非已然语气即未来式或祈使式等可用:<ya+动词>。

连接词 编辑

连接词(conjunction)或“准连接词”是用来连接词语短语句子段落等的词,表示被连接的语言单位之间的关系,及在句子中表逹不同的逻缉关系。以语用角度分为几类来讨论。[12][20]

  1. 并列关系,独写/置头;和、与等。比如(myazay):lash(和/俩/人与人)、numa(和/并列性)、masa(与/结合性)、mat(和/可当前缀/with)、matsahay(和)、patna(和/指工具方面/with)等。
  2. 转折关系,独写/置头;但是、不过等。qaasa(但是)、kanuniza(不过)等。
  3. 因果关系,独写/置头;因为、因此等。maqa/a-maqa(因此/因为)、numawan(因此)等。
  4. 假设关系,独写/置头或中;即使、假若等。ya(假如/if,简缩为/a/)、ya niwan(若未/if not)、wakasayman(若如/only if)、mamzay(即使说/even if)等。
  5. 承接关系,独写/置头或尾;然后、原来等。numa(然后)、naur(原来/当然)、mingqaraiza(后来)、yanauran(一直)、panzithuiza(结束了)等。
  6. 时间关系,独写/置头或中;那时、然后等。isiua/isiuaiza/isiuawan(那时)、ya(当/when/、简缩为/a/)、kahiwan(从前/formerly)、shashu(有时)等。
  7. 比拟关系,独写/置头或中;比、像那样、愈…愈…等。matsay(…比…)等、minshuz(愈…愈…)、myazithuiza(像那样)、apyazayn(要像那样)等。
  8. 质疑关系,独写/置头或中;如何、只有那样等。lazithu(只有那样)、muqawan(仍然只有)等。

句法 编辑

语序(syntax order)有主谓宾结构(SVO)及谓主宾结构(VSO)两种,而主谓宾(SVO)语序受到一些台湾话的影响(Blust 2003:228)。[7][9][21]

句法整体须配合时态之动貌词及格位标记使用。如人称格位标记为 /ti/、/tu/、/i,isa/等(Blust 2003:228)。[7]

否定式句型 编辑

否定式包含/uka/;/ani/及/antu/;/ata tu/用为"不是/不要"等之否定的句式,主要置放于表语之前。Mashtay uka shawan.(大家都很忙/不闲)。

完成式句型 编辑

完成式以谓语后接/-iza/后缀来表示,因/iza/强调事件的起点及终点。

过去式句型 编辑

在单词起头的辅音后接中缀/-in-/表示过去式,In-in-ay yaku.(这儿我待过/I was here.)、Mihu a s-in-aran-an yanan sapaz.(凡/你/走过必有足迹)。[9]

未来式句型 编辑

未来式一般以谓语加上前缀/a-/来表示。

祈使式句型 编辑

祈使句用后缀/-í/来表示;而较柔性的祈使句或要求句式加上后缀/-uan/大致可翻译为 "请..."、有时拼写为/-wan/可以和/-í/一起使用,/wan/强调事件的持续或暂时状态。[21] Angqtuqtu ihu ya mu-tusi Typak fariw-i-wak uan latata Thaw a kmilhim pinatash a lalawa wa patashan.(当你去台北记得我买/一/部邵语词典)[7]

例文 编辑

变鸟的小孩 编辑

本“变鸟的小孩”一文、源自邵族传说故事[1][11]

Rumfaz masa azazak a lalawa

Thithu wa ina thmalam kliw. Azazak mapanu antu mindahip thmalam. Ina thithu minshiraq.
Thmanit mathalpu. Muthuy fafaw tafuq, mara qatapay, punay minpali talahan qatapay.
Marfaz makitnafaw. Numa ina myazay numa mashaqadaw mriqaz azazak.
Thmanit ina. Numa sa azazak pistubu. Numa ina mathay.
(Ita Thaw a lalawa)

从阿里山来的故事 编辑

本“从阿里山来的故事”一文、源自邵族的传说故事。[1][11]

Minaqatuthi arithan s Ita Thaw a lalawa

Minaqatuthi Arithan qmaqutil qnuwan. Numa sa muntal muribush. Numa minpiza wa qali puqafay yamin afu. Shawnanayza puzi.
Numa musha sa qnuwan. Uka sa ruza mutantu. Myazithuiza mriqaz ruthaw. Manasha sa ruthsaw, madundun. Thapuk ita!
Kanuwan ihu! Tata qtazam! Mariq ihu tuqatuqashiza. Apyakuzan ya amaathay. Qazi! maqitang qali. Kinayza ita pintawn.
Qmalawa sa tawn, latusha sa tawn. Maliazazak lunngpiyaq. Muqza tata binaw'az Mali'azazak qutashin. Minasha mathuwawaza.
Ituthi taringkuwan, ituthi lala, manasha ituthi puzi manasha. Numa yamin parakaz mara'in kupaqitan. Numa ma'awakiza numa antu.
Numa tu thimaq mutantu, muqza minshuqup. Minpiza wa qali myutu, numa pyazay. Yaku ani amuntunuq, ya apaqit.
Ya apyazayn liklikin amuntunuq. Ya tuqluwan sa kaytatumtum, ani yaku atumpur. Muntunuq! Maqulaqula sa zum myazay sa talum.
Numa sa thaw sqarman. Minuka!
(Ita Thaw a lalawa)

主祷文 编辑

主祷文(天主经)源自新约圣经四福音书马太福音第六章第9节至13节(Masiw 6:9-13)。[38][39][40]

Ama wa lalawa

Mita wa ama i qali. Tulbuq day ya munsa Ama wa lhanaz taraniza na apu. Tulbuq day ya munsa mihu a prnoq amataliniza ware.
Tulbuq day ya munsa mihu a lalawa shana munkaktuniza i proq. Myazithuiza tu shana munkaktun i qali.
……
Amin.
(Masiw 6:9-13)

参见 编辑

注释 编辑

  1. ^ 1.00 1.01 1.02 1.03 1.04 1.05 1.06 1.07 1.08 1.09 1.10 1.11 1.12 1.13 1.14 黄美金,"劭语参考语法",远流出版公司,台北,2000年3月. ISBN 957-32-3890-x(邵文)
  2. ^ Barbara B.H. Partee, A.G. ter Meulen, R. Wall,"Mathematical Methods in Linguistics (Studies in Linguistics and Philosophy)(语言研究的数学方法)"[1]页面存档备份,存于互联网档案馆[2]页面存档备份,存于互联网档案馆),Springer,1/e 1993 edition(April 30, 1990). ISBN 9027722455ISBN 978-9027722454
  3. ^ А. А. Реформатский, "Введение в Язковедение", Аспект Пресс--Москва, 1996. ISBN 5-7567-0046-3ISBN 9785756700466
  4. ^ R.M.W.Dixon,"The Rise and Fall of Languages(语言的兴衰)"[3]页面存档备份,存于互联网档案馆),Cambridge University Press (January 13, 1998). ISBN 978-0521626545 ISBN 0521626544
  5. ^ Paul J. Hooper,Elizabeth Closs Traugott,"Grammaticalization(语法化/语法化学说)"[4]页面存档备份,存于互联网档案馆),Cambridge University Press; 2 edition (August 25, 2003). ISBN 0521804213 ISBN 978-0521804219
  6. ^ ,Joan Bybee, Revere Perkins, William Pagliuca,"The Evolution of Grammar: Tense, Aspect, and Modality in the Languages of the World(语法的演化--世界语言的时,体和情态)"[5]页面存档备份,存于互联网档案馆),University of Chicago Press; 1 edition (November 15, 1994). ISBN 978-0226086651
  7. ^ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 7.5 7.6 Blust, R. A.,"Thao dictionary"(邵语词典)存档副本. [2012-04-23]. (原始内容存档于2013-05-12). .Taipei:Institute of Linguistics (Preparatory Office),Academic Sinica,2003.ISBN 9789570147858(邵文)
  8. ^ 8.0 8.1 Hsiu-chuan Liao(廖秀娟),"Some Morphosyntatic Differences between Formosan and Philippine Languages"[6][永久失效链接],中研院语言所期刊(第十二卷第四期),July 29/2011.
  9. ^ 9.0 9.1 9.2 Robert A. Blust,"Austronesian lanugaes"[7]页面存档备份,存于互联网档案馆),Britannica Online Encyclopedia,accessed 2012.(邵文)
  10. ^ Yu-an Lu,"UM infixation and paradigmatic gaps in Thao"[8]页面存档备份,存于互联网档案馆),SUNY at Stony Brook,2009,2012查阅.
  11. ^ 11.0 11.1 11.2 李方桂/陈奇禄/唐美君,"邵语记略〈日月潭邵族调查报告〉",南天书局(SMC),1996/05/v2, 1958/01/v1.ISBN 857-638-350-1(邵文)
  12. ^ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 教育部,行政院原住民委员会,"国民中小学九年一贯课程-语文学习领域-原住民语-邵语"存档副本. [2009-02-25]. (原始内容存档于2009-03-05). ,政治大学原住民族语言教育文化研究中心.ISBN 978-986018966-7/ISBN 978-986023413-8
  13. ^ Shun-chieh Lu(吕顺结),"An Optimality Theory Approach to Reduplication in Formosan Languages (Pazih/Amis/Paiwan/Thao--从优选理论的观点研究台湾南岛语的重叠形式)"[9]页面存档备份,存于互联网档案馆),国立政治大学语言学研究所,91学年度硕士论文,2003年.
  14. ^ 14.0 14.1 主编 Sing‘Olam,"O Citing no Pangcah(阿美语简明词典)",台湾族群母语推行委员会,2011/06/20.ISBN 978-986-86936-3-0
  15. ^ 南投县邵族本土教育资源中心,"邵语数位学习课程"[10][永久失效链接],2009-2010.
  16. ^ 16.0 16.1 16.2 Elizabeth Zeitoun,Stacy Fang-ching Teng, and Raleigh Ferrell,"Reconstruction of '2' in PAn and Related Issues"[11][失效链接],Academia Sinica,Language and Linguistics/11.4:853-884,2010.
  17. ^ 简史朗/石阿松编著,"邵语读本",行政院文建会出版,邵语文化发展协会承办,2001年3月.ISBN 957-02-8175-8(邵文)
  18. ^ Paul Li,"Numerals in Formosan Languages"[12][永久失效链接],Oceanic Linguistics,Volume 45,Number 1,June 2006,pp.133-152|10.1353/ol.2006.0014.
  19. ^ 19.0 19.1 李壬癸院士,"台湾南岛语言的奥秘"[13]页面存档备份,存于互联网档案馆),中研院语言所,2007.
  20. ^ 20.0 20.1 20.2 20.3 20.4 20.5 20.6 20.7 20.8 Paul Jen-kuei Li(李壬癸),"Thao Texts and Songs(邵族传说歌谣集)"存档副本. [2012-10-18]. (原始内容存档于2012-02-15). ,中研院语言所,September 30/2011.ISBN 978-986-02-8934-3
  21. ^ 21.00 21.01 21.02 21.03 21.04 21.05 21.06 21.07 21.08 21.09 21.10 21.11 21.12 21.13 21.14 21.15 21.16 Shan-Shan Wang(王珊珊),"An Ergative View of Thao Syntax(邵语句法中的主动格观点)"[14]页面存档备份,存于互联网档案馆),PhD dissertation,UHM [15]页面存档备份,存于互联网档案馆),May/2004. (邵文)
  22. ^ 22.0 22.1 22.2 22.3 教育部,行政院原住民委员会,"国民中小学九年一贯课程-语文学习领域-原住民语-邵语"存档副本. [2009-02-25]. (原始内容存档于2009-03-05). ,政治大学原住民族语言教育文化研究中心. ISBN 978-986023413-8
  23. ^ 李壬癸,"台湾语言学先驱—小川尚义教授"[16]页面存档备份,存于互联网档案馆),中央研究院语言学研究所/台湾语言学一百周年国际学术研讨会,2007年9月8日.
  24. ^ 萧惠帆(Hsiao Hui-Fan),"5.2 实然--非实然与时--位的概念/从语法到教学论词汇来去的趋向和情态(The Modality of lai and qu 'come/go' in Mandarin Chinese)"[146],硕士论文[92NTNU06120100],台湾师范大学,2003,ch5:p.7-9.
  25. ^ 25.0 25.1 "头目制度-邵族虚拟部落篇"存档副本. [2015年1月31日]. (原始内容存档于2014年1月14日). ,台湾原住民数位博物馆/国立台湾史前文化博物馆,2012年查阅.
  26. ^ "邵族-族名渊源"存档副本. [2013-03-05]. (原始内容存档于2005-05-06). ,政大原民研究中心,2012年查阅.
  27. ^ P'ashtay pyakal'inkin,"邵族的一贯诉求"存档副本. [2012-01-26]. (原始内容存档于2012-02-29). ,Ita Shao,2012年查阅.
  28. ^ 李壬癸 院士,"珍惜台湾南岛语",台湾本铺:前卫出版社,台北市,2010年1月,pp.129-131.ISBN 978-957-801-635-4
  29. ^ 安部清哉/新居田纯野 编,"The Thao Lexicon in 4000 Words by Kilash(石阿松)-An Endangered Austronesian Language in Taiwan recorded in Japanese Kana",学习院大学东洋文化研究所,调查研究报告No.53,东京/日本,2007/09.(邵文)
  30. ^ 李壬癸/土田滋,"Pazih Dictionary"(巴宰语词典),存档副本. [2013-03-05]. (原始内容存档于2014-02-02). ,中研院语言所,2001年9月.(巴宰文)(中文)(英文)ISBN 957-671-790-6
  31. ^ 曾家星,"邵语的构词音韵变化(The Morphophonemic Alternations in Thao Phonology)"[17]页面存档备份,存于互联网档案馆[18][永久失效链接],硕士论文,清华大学,2009.(邵文)
  32. ^ PAN *ni-ku.
  33. ^ PAN *ni-Su.
  34. ^ PAN *ni-a
  35. ^ 35.0 35.1 吕志宏等编译,"台湾原住民族旅游常用语",行政院原民会,2008/01.ISBN 978-986-01-3163-5
  36. ^ 36.0 36.1 翁翠霞,"邹语和邵语的时,态,貌系统之比较与研究(A Contrastive Study of Tense, Mood and Aspect Systems in Tsou and Thao)"[19]页面存档备份,存于互联网档案馆),硕士论文,中正大学,2000.(邵文)
  37. ^ 宋裕等著,《国中国文》第3册,台北:翰林出版。
  38. ^ "圣经新普及译本(HOLY BIBLE-New Living Translation)"[20]页面存档备份,存于互联网档案馆),汉语圣经协会,2012年7月.ISBN 978-962-513-839-8 | CBT 4839
  39. ^ 张达民博士主编,"圣经-环球新译本"存档副本. [2011-08-20]. (原始内容存档于2011-07-27). ,环球圣经公会,2012.
  40. ^ NAB,"新约全书(The New Testament)",香港思高圣经学会/旧金山总主教区发行,2011年4月.ISBN 9780615285740

参考文献 编辑

外部链接 编辑